ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ Δοκίμια Βιοηθικής

«Η ηθική γενικά, προσωπική και θεσμική, καθηκοντολογική και αρεταϊκή, προϋποθέτει υποκείμενα ικανά να διαβουλεύονται και να αποφασίζουν […] για τον τρόπο τους να συμπεριφέρονται ορθά και να ζουν ηθικά, να είναι δηλαδή ισότιμοι πολίτες στο ‘βασίλειο των σκοπών’. Χωρίς συγκροτημένα υποκείμενα, δηλαδή χωρίς πρόσωπα, δεν μπορεί να γίνει λόγος ούτε για καθήκοντα ούτε για αξίες.»

«Αφετηρία για την αντιμετώπιση του προβλήματος του προσώπου […] δεν μπορεί να είναι άλλη από την παραδοχή ότι η βιολογική, χωροχρονική υπόσταση αποτελεί τον απαράκαμπτο πυρήνα ώστε να υπάρχουν πρόσωπα […] Η παραδοχή αυτή σημαίνει την απόρριψη της θεωρίας των δύο κόσμων. Δεν συνεπάγεται όμως αυτόματα και προσχώρηση στον κύκλο των αμιγώς εμπειριοκρατικών ή αναγωγιστικών θεωριών. Το πρόσωπο δεν είναι απλώς αυτό που μπορεί και ο κάθε τρίτος να παρατηρήσει και να εξηγήσει από μία εξωτερική σκοπιά. […] Στοιχείο του είναι επίσης η συνείδηση του εαυτού, η σκοπιά του πρώτου προσώπου, το οποίο είναι ικανό να αναστοχάζεται ως γνωρίζον και πράττον υποκείμενο, πράγμα που το καθιστά ικανό να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, να διαγιγνώσκει και να αποδέχεται τις προκλήσεις της πραγματικότητας και να αντιδρά αυθεντικά σε αυτές, προλαμβάνοντας με τη φαντασία του τη μελλοντική εξέλιξη των πραγμάτων και συμβάλλοντας, κατά το μέτρο του εφικτού, στη διαμόρφωσή της, αποδεχόμενο τους σχετικούς κινδύνους και ευθύνες.»

«Τo γήρας […] είναι η φάση τoυ βίoυ μας πoυ μας δίνει τη δυνατότητα τoυ απoλoγισμoύ, πoυ μας επιτρέπει να κυττάξoυμε αναδρoμικά τη βιoτική πoρεία μας και να αισθανθoύμε περήφανoι για τo πρόσωπo πoυ κατoρθώσαμε να γίνoυμε, εφόσoν δεν σπαταλήσαμε ή δεν παραμελήσαμε τις επενδύσεις εαυτoύ πoυ κάναμε και πoυ μπoρoύσαμε να κάνoυμε όλα αυτά τα χρόνια πoυ πέρασαν. Χωρίς αυτή τη δυνατότητα πoυ μας παρέχει τo γήρας, χωρίς δηλαδή τη δυνατότητα, αν όχι όλoι, πάντως κάπoιoι άνθρωπoι, πιό τυχερoί και πιό αξιoθαύμαστoι, να μπoρoύν να κάνoυν θετικoύς απoλoγισμoύς ακέραιoυ βίoυ, η ζωή γενικά δεν θα είχε νόημα και αξία. Αυτό δικαιoλoγεί […] μία βαθειά ηθική αναγνώριση ότι η ανθρώπινη ζωή […] ενέχει τη δυνατότητα να γίνεται, χάρις στις πρoσπάθειες τoυ καθενός μας, άξια να τη ζoύμε.»