Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ WITTGENSTEIN Η στροφή στην ερμηνεία της και η αποτίμησή της

Η φιλοσοφική πρακτική του Αυστριακού φιλοσόφου Ludwig Wittgenstein (1889-1951) δεν αποτελεί μονάχα ριζική απομάκρυνση από την παραδοσιακή, ιδίως την ακαδημαϊκή, φιλοσοφία, αλλά και μια από τις σκοτεινότερες, αδιαφανέστερες και αινιγματικότερες φιλοσοφικές διδασκαλίες. Ο Wittgenstein ισχυρίζεται ότι το νόημα των όσων λέμε βρίσκεται στη χρήση της γλώσσας, ότι δεν τον ενδιαφέρουν οι θεωρίες και οι εξηγήσεις, και ότι τα φιλοσοφικά προβλήματα δεν επιδέχονται λύση ή θεωρητικο-τεχνική πραγμάτευση, αλλά διάλυση και θεραπεία. Εντούτοις, τι ακριβώς σημαίνουν τέτοιες δηλώσεις; Πως επιθυμεί ο Wittgenstein να τις εκλάβουμε; Συγκροτούν άραγε τις προσωπικές του, άκαμπτες, δογματικές και αδιαπραγμάτευτες πεποιθήσεις, ή μήπως αποτελούν μεθοδολογικούς οδηγούς, πρόσκαιρους σταθμούς στη διαλεκτική της φιλοσοφικής του θεραπευτικής;
Περισσότερο από πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ακόμη δεν έχουμε οριστικές και ξεκάθαρες απαντήσεις. Έχει γίνει πια σχεδόν παράδοση οι ερμηνείες του έργου του Wittgenstein να οδηγούν σε αψιμαχίες και διαμάχες. Τα τελευταία χρόνια, με προέλευση σχεδόν αποκλειστικά την αμερικανική φιλοσοφική κοινότητα, μια καινούρια προσέγγιση στη φιλοσοφία του Wittgenstein, η λεγόμενη Νέα Ερμηνεία (ή Τολμηρή Ερμηνεία, ή ο Νέος Wittgenstein) έχει αρχίσει να παγιώνεται ακριβώς μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα εντάσεων και αψιμαχιών. Κέντρο βάρους της προσέγγισης αυτής είναι η μεθοδολογική πρακτική του Αυστριακού φιλοσόφου, ειδικά η ερμηνεία των παρατηρήσεών του εκείνων που, καταχρηστικά, θα χαρακτηρίζαμε ως “μεταφιλοσοφικές”. Σημαντική συνιστώσα αυτής της νέας γραμμής σκέψης είναι η επανεκτίμηση του βαθμού της συνέχειας μεταξύ πρώιμου και ύστερου Wittgenstein, και η σύγκλιση των φιλοσοφικών σκοπών του συγγραφέα του Tractatus και των Φιλοσοφικών ερευνών. Αντίθετα από την ορθόδοξη ερμηνευτική παράδοση, η οποία, ως επί το πλείστον, θεωρεί το Tractatus και τις Φιλοσοφικές έρευνες δύο διαμετρικά αντίθετα αριστουργήματα, η Νέα Ερμηνεία προάγει την ιδέα της σύγκλισης των δυο περιόδων, τόσο ως προς τον σκοπό όσο και ως προς τη φιλοσοφική μέθοδο που εισηγούνται τα έργα αυτά.
Το παρόν βιβλίο έχει θέμα τη Νέα Ερμηνεία του Wittgenstein, καθώς και την αποτίμησή της. Στο πρώτο κεφάλαιο δίδεται μια κατά το δυνατόν σαφής περιγραφή της κυρίαρχης, ορθόδοξης ερμηνείας. Το Tractatus αποτελεί το αντικείμενο του δευτέρου κεφαλαίου, στο οποίο οι αντιρρήσεις στην ορθόδοξη ανάγνωση αλλά και η εναλλακτική ερμηνεία των Νέων Βιτγκενσταϊνικών παρουσιάζονται εκτενώς. Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο αποπειράται να καταδείξει τις μεθοδολογικές, “μεταφιλοσοφικές” αρετές της Νέας Ερμηνείας στην πράξη (αλλά και να επισημάνει τα ελαττώματά της), ιδίως όσον αφορά την κατανόησή μας της ύστερης πρακτικής των Φιλοσοφικών ερευνών.